یک متن سترگ فلسفی ـ اجتماعی بازخوانی و نقد کتاب دیالکتیک روشنگری: قطعات فلسفی

author

فرهنگ ارشاد استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه شهید چمران

Abstract:

چکیده هدف عمدة مقالة حاضر وارسی و ارزیابی نقادانۀ کتاب دیالکتیک روشنگری نوشتة آدورنو و هورکهایمر است. اثر مزبور یکی از متون اصلی جریان فکریِ «نظریة انتقادی» است که با عنوان صوری مکتب فرانکفورت مشهور شده است. نویسندگان کتاب، به‌‌واقع، از پیش‌‌کسوتان نظریۀ انتقادی‌‌اند و در معماری این جرگۀ فکری و طرح مفاهیم محوری آن جایگاه برجسته‌‌ای دارند. آدورنو و هورکهایمر دیالکتیک روشنگری (پارادایم فکری و جهان‌‌نگری عصر خرد یا مدرنیته) را که بر موضعی خوش‌‌بینانه و مثبت‌‌گرایانه (پوزیتیویستی) استوار است دیدگاهی توهم‌‌آمیز می‌‌دانند. به‌‌ نظر آن‌‌ها مواضع عقلانی و فلسفی روشنگری قرن هجدهم، که پیام‌‌آور دموکراسی و جامعة مدنی بود، اساساً در جهت استقرار سلطه و توسعة جامعة مدیریت‌شده (نظارتی) کارکرد داشته است. برخلاف نیچه که کل پیکرۀ آگاهی (معرفت) و دانش مدرنیته را در خدمت قدرت (خواست قدرت) تشخیص می‌دهد و بر آن نقد بنیان‌کن دارد، نویسندگان این اثر در برابر دیالکتیک توهم‌‌آمیز روشنگری، سرمشق فکری یا پارادایم «دیالکتیک منفی» را پیشنهاد می‌‌کنند که ارزیابی و نقد مستمر ساختار قدرت مسلط موجود را توصیه می‌کند.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

انسان‌شناسی فلسفی؛ مدخلی بر انسان‌شناسی ساحتی (نقد کتاب انسان‌شناسی فلسفی)

این مقاله به معرفی و نقد کتاب «انسان‌شناسی فلسفی» اثر «هانس دیرکس» می‌پردازد. نویسنده در این کتاب به گزینش متونی حاوی دیدگاههای آموزشی در ذیل موضوع بحث پرداخته که عمدتاً بدون تحلیل جامع و نظاممندی عمیقی طرح شدهاند. در این مقاله، پس از اشاره به چهار سطح از انسان‌شناسی فلسفی نزد «دیرکس» و نقد آن، از اهمیت توجه به رویکرد جدیدی با عنوان «انسان‌شناسی ساحتی» سخن رفته و ضمن بررسی تقسیم‌بندی انسان‌شنا...

full text